Saturday, February 15, 2025
ชื่นชมอดีต บทความแนะนำ

สมุดบันทึกส่วนพระองค์

ภาพร่างฝีพระหัตถ์งานออกแบบลักษณะต่างๆ ของกรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์ จากสมุดจดบันทึกส่วนพระองค์ มีทั้งเฟอร์นิเจอร์สถาปัตยกรรม เสื้อผ้า และการจัดวางภาชนะอาหารคาวหวาน

            นอกเหนือจากการทดลองเทคนิคใหม่ๆในการผลิตผ้าต่างๆ แล้ว กรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์ยังทรงเอาพระทัยใส่ในการแต่งกายของสมาชิกราชสำนักอุบล และเจ้านายในราชสกุลชุมพลอยู่เสมอ สังเกตได้จากภาพเสื้อผ้าเครื่องแต่งกายที่ทรงวาดไว้หลายภาพในสมุดจดบันทึก ทรงออกแบบเสื้อผ้าแนวใหม่ให้สอดคล้องกับการแต่งกายตามพระราชนิยมของพระราชสำนักกรุงเทพฯ ด้วยการนำชุดเสื้อผ้าอย่างฝรั่งมาผสมผสานกับผ้าทอมือที่ประยุกต์จากแบบดั้งเดิมของเมืองอุบลราชธานีและทรงขอให้หม่อมเจียงคำเป็นผู้นำทางด้านการแต่งกายอย่างใหม่ เพราะเป็นพระชายาที่ตามเสด็จออกงานพระราชพิธีต่างๆ และเป็นผู้ที่ได้รับพระราชทานตราจุลจอมเกล้าฝ่ายในซึ่งต่างกันกับหม่อมบุญยืนที่พอใจเป็นผู้อยู่เบื้องหลัง คอยสรรค์สร้างควบคุมงานทอผ้าเพื่อทำเครื่องแต่งกายของราชสำนักอุบล และเพื่อส่งไปถวายเป็นบรรณาการแด่พระราชสำนักกรุงเทพฯ ในทุกๆ ปี

            หากแต่พรหมลิขิตจะมีผลให้หม่อมเจ้าจิรบุญนี พระธิดาพระองค์เดียวของกรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์และหม่อมบุญยืน ทรงได้รับพระมหากรุณาธิคุณฯ เป็นที่โปรดปรานของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจนทรงขอให้เสด็จลงมาประทับในพระบรมมหาราชวัง และยังทรงได้รับโปรดเกล้าฯ พระราชทานพระนามใหม่ว่า บุญจิราธร ซึ่งในภายหลังหม่อมเจ้าหญิงจากราชสกุลชุมพลเชื้อสายเจ้าประเทศราชอุบลพระองค์นี้ทรงได้เสกสมรสกับสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอเจ้าฟ้าจุฑาธุชธราดิลก กรมขุนเพ็ชรบูรณ์อินทราไชย พระราชโอรสในสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพระพันปีหลวงในรัชกาลที่๕ เมื่อวันที่ ๒๔ สิงหาคม พุทธศักราช ๒๔๖๕ ซึ่งก็เป็นปีเดียวกันกับที่กรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์สิ้นพระชนม์ นับเป็นเวลา ๑๒ ปีหลังจากที่พระองค์ได้เสด็จกลับมารับราชการในกรุงเทพมหานครเมื่อปีพุทธศักราช ๒๔๕๓ ทรงดำรงตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงวังในปลายรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีตำหนักที่ประทับที่ทรงได้รับพระราชทานในบริเวณสวนดุสิตใกล้กับโรงช้างต้นและอาคารรัฐสภาหลังเดิม

            เจ้าจอมหม่อมราชวงค์สดับ ลดาวัลย์ในรัชกาลที่ ๕ ได้เคยเล่าถึงฉลองพระองค์ของหม่อมเจ้าหญิงบุญจิราธรเมื่อทรงพระเยาว์ว่ามีเอกลักษณ์สวยงามตามแบบเฉพาะของราชสำนักอุบล คือนุ่งผ้าซิ่นลายทางแนวดิ่ง ยกด้วยดิ้นทองหรือดิ้นเงินเป็นลายเรขาคณิตบนพื้นไหมสีอ่อนหวานสวยงาม บนพระเศียรนั้นปักปิ่นเป็นรูปดอกไม้ หรือแมลงผึ้ง ทำจากทองเกลี้ยงหรือเพชรพลอยฝีมือประณีต ซึ่งหลายชิ้นนั้นเป็นฝีพระหัตถ์การออกแบบของกรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์พระบิดา และหลายชิ้นเป็นของที่ได้รับพระราชทานจากพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และเจ้านายพระองค์อื่นๆ ในพระราชสำนักกรุงเทพฯ ส่วนในงานฉลองการเสกสมรสพระราชทานที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดขึ้น ณ พระที่นั่งอนันตสมาคมนั้น หม่อมเจ้าหญิงบุญจิราธรทรงฉลองพระองค์ที่แปลกตาต่างไปจากเดิมคือใช้ผ้าแพรเนื้อเกลี้ยงเย็บเป็นเสื้อ แล้วแต่งด้วยแพรสองสีเย็บซ้อนกัน แล้วพันองค์โอบไปเบื้องซ้ายทิ้งชายยาวถึงพื้น ซึ่งเป็นไปตามแนวการออกแบบของสมเด็จเจ้าฟ้าจุฑาธุชฯพระสวามี ฉลองพระองค์ชุดนี้ตัดเย็บโดยคุณท้วน บุนนาค ช่างภูษาประจำวังเพชรบูรณ์แต่หม่อมเจ้าบุญจิราธรยังทรงไว้ซึ่งเอกลักษณ์พิเศษ คือทรงผ้าซิ่นยกทองงามวิจิตร ฝีมือช่างทอชาวอุบลราชธานี อนึ่งเมื่อหม่อมเจ้าหญิงบุญจิราธรเสด็จมาประทับร่วมกับพระสวามีที่วังเพชรบูรณ์เป็นการถาวรแล้ว หม่อมบุญยืนชุมพล ณ อยุธยา พระมารดา ได้ตามเสด็จมาอยู่ด้วย และทรงนำคณะช่างทอผ้าฝีมือดีจากอุบลมาตั้งโรงทอผ้าภายในวังเพชรบูรณ์ช่างกลุ่มนี้ได้ผลิตผ้าไหมสวยงามขึ้นเพื่อการใช้สอยของเจ้านายใช้ในราชสกุล และเพื่อประทานแจกจ่ายให้ผู้ที่คุ้นเคยและโปรดปรานจนถึงราวปีพุทธศักราช ๒๕๐๕ ที่หม่อมบุญยืน ชุมพล ณ อยุธยา ถึงแก่กรรม

พระรูป หม่อมเจ้าบุญจิราธร จุฑาธุช ขณะทรงพระเยาว์ฉายเมื่อคราวเสด็จลงมาประทับ ณ พระบรมมหาราชวัง กรุงเทพฯ ในสมัยรัชกาลที่ ๕ และอีกสิบปีกว่าปีภายหลัง ในสมัยรัชกาลที่ ๖ ที่ทรงฉายคู่กับเจ้าพี่ต่างหม่อมมารดา หม่อมเจ้าหญิงจงใจถวิล ชุมพล จะสังเกตเห็นฉลองพระองค์ที่ต่างกันอย่างชัดเจนหม่อมเจ้าจงใจถวิลทรงนุ่งโจงกระเบนแบบราชสำนักกรุงเทพฯ ส่วนหม่อมเจ้าบุญจิราธรทรงนุ่งผ้าซิ่นฝีมือช่างทอเมืองอุบล

ขอขอบคุณข้อมูลจาก
• สมุดพระรูป พระราชโอรส พระราชธิดาและพระราชนัดดาในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โดย Jefffrey Finestone
• ประวัติศาสตร์อีสาน โดย เติม วิภาคย์พจนกิจสำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์เว็บไซต์ www.thinclient.co.th
• หนังสือประวัติโรงพยาบาลสรรพสิทธิประสงค์อุบลราชธานี บท:ครบรอบ ๑๕๐ ปี พลตรี พระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์
• พระประวัติ หม่อมเจ้าบุญจิราธร จุฑาธุช โดย เจ้าจอม หม่อมราชวงศ์สดับ ลดาวัลย์ พิมพ์ในหนังสืองานพระราชทานเพลิงพระศพ หม่อมเจ้าบุญจิราธร จุฑาธุช (ชุมพล)
• นิตยสารศิลปากร บทความ โบราณวัตถุชิ้นเอกในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ: พระราชอาสน์ ประวัติศาสตร์ในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ มหาวีรวงศ์จังหวัดนครราชสีมา โดย ณัฏฐภัทร จันทวิช
• หม่อมหลวงสุภสิทธิ และหม่อมหลวงสุทธิมานชุมพล

About the Author

Share:
Tags: พระองค์เจ้าชุมพลสมโภชกรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์ /

เรื่องราวอีกมากมายที่คุณจะชอบ