ร้อยเรื่องรักษ์: ภาพจิตรกรรมวัดสุวรรณาราม

ภาพเนมิราชชาดกที่ครูทองอยู่เขียนนั้นประณีต งดงามเป็น ระเบียบเรียบร้อย แบบฝีมือช่างหลวงแท้แต่โบราณ ที่เขียนนี้เป็นตอนที่เนมิราชกำลังแสดงธรรมแก่เทวดาบนสวรรค์ เป็นวิทยากรรับเชิญของพระอินทร์ เรื่องมีอยู่ว่าเนมิราชเป็นราชาที่ทำทานรักษาศีล และบรรยายธรรมสอนประชาชนให้ทำทานรักษาศีลกันถ้วนหน้า จนหลายคนตายแล้วพากันขึ้นสวรรค์จำนวนมากมาย ก็ไปสรรเสริญเนมิราชกันบนนั้นให้แซ่ด จนเทวดาและพระอินทร์ต่างก็อยากจะเห็นเนมิราชพระอินทร์จึงส่งมาตุลีขับราชรถไปรับ มาตุลีขับรถพาชมวิมานต่างๆบนสวรรค์และก่อนหน้านั้นก็ขับรถไปชมนรกขุมต่างๆ ด้วย

ดังนั้น ด้านล่างของภาพจะเป็นตอนนั่งราชรถชมนรก ซึ่งบัดนี้นรกเลือนหาย หมดแล้ว เหลือแต่หัวเปรตโผล่ขึ้นมาตนหนึ่ง และราชรถก็หลุดลอกไป บางส่วน ราชรถนี้อาจารย์ประยูร อุลุชาฎะ หรือ น.ณ ปากน้ำ ชมว่า “ราชรถเทียมม้าคู่นี้สวยเป็นเยี่ยม” ส่วนบนของภาพเป็นเทวดาที่เหาะ มาเฝ้าเนมิราช แบ่งภาพด้วยลายฮ่อ เป็นริ้วอ่อนช้อยแบบจีน แทนการ แบ่งด้วยเส้นสินเทาหยักฟันปลาแบบไทย สมเด็จฯ เจ้าฟ้าครูช่าง (สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์) ทรงชมว่า “เขียนลายกนกได้ล้ำาเลิศ ทั้งละเอียด และประณีต” การเขียนหน้าพระ เทวดานางฟ้านั้นสวยงามไม่แข็งเหมือนใส่หน้ากาก ท่วงท่ามือไม้นิ้วอ่อนช้อยสวยงาม

ภาพมโหสถชาดก ฝีมือครูคงแป๊ะ ฉีกมาอีกแนวหนึ่งซึ่งแปลก
ออกไป การจัดองค์ประกอบของภาพเป็นแบบอสมมาตร คือ สองข้างซ้ายขวาไม่เหมือนกัน เหล่าบรรดาคอโมเดิร์นอาร์ตจะต้องชอบชื่อคงแป๊ะ ก็รู้อยู่แล้วจะต้องเป็นเชื้อสายจีน เล่ากันว่าท่านเป็นคนโมโหร้าย มุทะลุ เคยทำร้ายคู่อริถึงตาย ต้องโทษถึงชีวิต แต่พระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๓ ทรงเสียดายฝีมือจึงพระราชทานอภัยโทษให้ ท่านจึงมีอารมณ์ศิลปินแรง ชอบเขียนแบบแหวกกรอบฉีกแนวใหม่ๆ เสมอ

มโหสถเป็นลูกเศรษฐีเมืองมิถิลา ตอนคลอดถือแท่งยาติดมือ
ออกมาด้วย ใช้ฝนรักษาโรคต่างๆ ได้จนเป็นที่เลื่องลือ จึงได้ชื่อว่า
“มโหสถ” แถมยังเป็นผู้มีสติปัญญาฉลาดหลักแหลม แก้ปัญหาต่างๆ ได้จนได้รับราชการกับพระเจ้าวิเทหราช ช่วยแก้ปัญหาทั้งปวง ตัดสินคดีความต่างๆ อย่างชาญฉลาด

ครูคงแป๊ะเขียนตอนที่พระเจ้าจลุนีพรหมทัต ยกทัพพร้อมกษัตริย์ ๑๐๐ เมืองมาตีมิถิลา แต่ก็ตีไม่สำเร็จเพราะมโหสถแก้กลยุทธ์ได้หมดจึงส่งเกวัฏพราหมณ์ไปประลองปัญญากับมโหสถ ภาพหลักตรงกลางเป็นตอนมโหสถเอาชนะด้วยการหลอกให้พราหมณ์ก้มลงกับพื้นเหมือนทำท่ากราบ โดยถือแก้วมณีล้ำค่าคู่บ้านคู่เมืองออกมาทำทียื่นให้พราหมณ์ แล้วแกล้งทำตกพื้น เกวัฏพราหมณ์รีบก้มลงเก็บด้วยความโลภและเสียดาย มโหสถทำท่ารังเกียจและถีบพราหมณ์ ทหารมโหสถตะโกนว่า พราหมณ์ยอมกราบมโหสถแล้ว กองทัพที่ยกมานึกว่าพราหมณ์ยอมจำนนจริง จึงยกทัพกลับไป