สมบัติล้ำค่าในตะกร้าซาเล้ง

เป็นที่รู้กันโดยทั่วว่าอาจารย์ศิลป์ พีระศรี เดิมทีถูกว่าจ้างให้เดินทางข้ามน้ำข้ามทะเลมาโดยราชสำนักสยามเพื่อช่วยสร้างอนุสาวรีย์สำคัญต่างๆ แต่อย่างไรก็ตาม คุณูปการสูงสุดที่ท่านฝากไว้ให้แก่ผืนแผ่นดินไทยของเราไม่ใช่งานเหล่านี้ แต่คือการที่ท่านได้ก่อตั้งสถาบันการศึกษา วางรากฐานหลักสูตรการเรียนการสอนศิลปะให้มีมาตรฐานทัดเทียมอารยประเทศ ทั้งหมดทั้งปวงนี้มีจุดกำเนิดมาจากห้องเรียนแบบบ้านๆ ที่อาจารย์ศิลป์เปิดสอนลูกศิษย์เพื่อสร้างบุคลากรมาช่วยงานปั้นหล่ออนุสาวรีย์ เรียนจบก็ได้แต่วิชากับอาชีพ ไม่มีปริญญาอะไรทั้งนั้น และแล้วการเรียนการสอนก็เริ่มเป็นกิจลักษณะขึ้น

เมื่ออาจารย์ศิลป์ได้ไปช่วยวางหลักสูตรวิชาจิตรกรรมและประติมากรรมให้แก่โรงเรียนประณีตศิลปกรรม สังกัดกรมศิลปากร ที่ก่อตั้งขึ้นโดยพระสาโรชรัตนนิมมานก์ ภายหลังก็ได้ถูกควบรวมกับโรงเรียนนาฏดุริยางคศาสตร์ แล้วเรียกชื่อใหม่ว่า โรงเรียนศิลปากรแผนกช่างจนในปี พ.ศ. ๒๔๘๖ ขณะที่จอมพล ป. พิบูลสงคราม เป็นนายกรัฐมนตรีได้มีคำสั่งให้พระยาอนุมานราชธน อธิบดีกรมศิลปากร ยกฐานะโรงเรียนแห่งนี้ขึ้นเป็นมหาวิทยาลัยศิลปากร โดยได้อาจารย์ศิลป์เป็นคณบดีคณะจิตรกรรมและคณะประติมากรรมซึ่งเป็นเพียง ๒ คณะของมหาวิทยาลัยในสมัยแรกเริ่ม

ต่อมาในปี พ.ศ. ๒๔๘๗ จอมพล ป. คนเดียวกันนี้เองก็ได้อนุมัติจัดสรรงบประมาณสำหรับพิมพ์หนังสือเรียนวิชาศิลปะขึ้นมาเป็นครั้งแรกจำนวน ๑,๐๐๐ เล่ม ชื่อ “ทริสดีแห่งองค์ประกอบ” เพื่อใช้สอนในมหาวิทยาลัยและเผยแพร่แก่สาธารณชนที่สนใจ ไหนๆ อาจารย์ศิลป์ พีระศรี ที่ทุ่มเทให้แก่งานในมหาวิทยาลัยศิลปากรแทบจะทุกตำแหน่ง ทั้งวางหลักสูตร ของบประมาณ บริหารบุคลากร รวมถึงลงมือสอนลูกศิษย์เองอยู่แล้ว ก็เลยรับอาสาเขียนเนื้อหาและภาพประกอบให้แก่หนังสือเรียนเล่มนี้แถมไปอีกหนึ่งโปรเจ็กต์