เรื่อง/ภาพ: นัทธ์หทัย วนาเฉลิม หากพูดถึงประเทศรัสเซีย คุณจะนึกถึงอะไร?  หมีขาว? ทุ่งน้ำแข็ง? หรือกองกำลังทหารอันเข้มแข็ง?           ทิวทัศน์นอกหน้าต่างรถไฟความเร็วสูง สลับจากพื้นที่การเกษตร เป็นทุ่งราบริมทะเลสาบ บ้านเรือนในเขตชนบท ก่อนจะเข้าสู่เขตเมือง สลับไปมาจากมอสโคจนถึงเซนปีเตอร์เบิร์ก การเดินทางในช่วงเดือนพฤษภาคมถือว่าเป็นช่วงที่ดีที่สุด อากาศกำลังสบาย ดอกไม้ผลิบาน และที่สำคัญหมุดหมายครั้งนี้คือพระราชวังที่ได้ชื่อว่าเป็นราชินีแห่งยุโรปเหนือ ซึ่งมีระบบน้ำพุอันมหัศจรรย์ซึ่งจะเปิดให้เข้าชมในช่วงนี้เอง “พระราชวังเปโตรวาเลส” หรือที่นักท่องเที่ยวคุ้นเคยในชื่อ “พระราชวังปีเตอร์ฮอฟ” ตระหง่านงามรอผู้มาเยี่ยมชมอยู่ที่ทางใต้ของอ่าวฟินแลนด์ริมทะเลบอลติก           […]

เรื่อง/ภาพ: นัทธ์หทัย วนาเฉลิม ลำน้ำหมันที่ไหลผ่านตัวอำเภอด่านซ้าย มีต้นกำเนิดจาก ภูเขาคอนไก้ (ภูลมโล) ไหลย้อนผ่านอำเภอด่านซ้าย (มีต.กกสะทอน ต.ด่านซ้าย ต.นาหอ และต.นาดี) ไปบรรจบแม่น้ำเหืองที่ต.ปากหมัน ในเขตอ.ด่านซ้าย แสงและเงาที่ลอดผ่านอุโมงค์ต้นไม้เป็นลวดลายคล้ายผ้าลูกไม้ฝรั่งเศสอันประณีต โปร่งบาง สายหมอกที่คลอเคลียคล้ายหยอกล้อกับภูเขานั้น ทำให้เกิดทัศนียภาพที่ชุ่มตา หากเส้นทางไปทำงานในชีวิตประจำวัน ได้มองทิวทัศน์ข้างหน้าต่างรถแบบนี้คงรื่นรมย์ไม่น้อย           เมื่อผ่านอุโมงค์ธรรมชาติออกมาจึงมองเห็นภูเขาหินปูนสลับเป็นทิว เส้นทางคดเคี้ยวนำทางเจ้ารถอีโค่คาคันกระทัดรัดมุ่งหน้าสู่จังหวัดเลย คืนนี้เราจะพักแรมกันที่อำเภอด่านซ้าย “เมื่อเสียงกัมปนาทจากป้อมพระจุลจอมเกล้าและป้อมผีเสื้อสมุทรระเบิดขึ้น […]

เรื่อง/ภาพ: นัทธ์หทัย วนาเฉลิม ใบเสมาหินทรายจำหลักภาพพุทธประวัติ ตอน ทรงพบพญานาคมุจลินทร์ ศิลปะทวารวดี พุทธศตวรรษที่ ๑๔-๑๖ ได้จากการขุดเนินดินบริเวณโรงเรียนฟ้าแดดสงยางวิทยาคาร บ้านหนองแปน ตำบลหนองแปน อำเภอกมลาไสย จังหวัดกาฬสินธุ์ หากกล่าวถึงอัตลักษณ์อีสานหลาย ๆ คนคงจะนึกถึงภาษา อาหารการกิน ผ้าทอ งานบุญประเพณีต่าง ๆ ที่สนุกสนานม่วนซื่นโฮแซว แต่มีอัตลักษณ์หนึ่งที่สำคัญ แต่กลับมีน้อยคนที่จะนึกถึง คือ […]

เรื่อง/ภาพ: นันธ์หทัย วนาเฉลิม “แด่ความหวานที่เป็นดั่งความจริงใจ และถ้อยคำอันอบอุ่น”           “ละพอแต่เปิดผ้าม่านกั้ง ผ้าม่านกั้ง สาวหมอลำสิพาม่วน…” เสียงเพลงลำจังหวะคึกคัก ดังลอยมาจากอีกฟากหนึ่งของทุ่งนาบอกให้รู้ว่า ฤดูกสิกรรมของชาวอีสานได้เริ่มขึ้นแล้ว และที่ทุ่งฟากโน้นชาวนาคงกำลังช่วยกันถอนกล้าไปปักดำกันอยู่เป็นแน่           อันที่จริงชาวอีสานมีความเป็นวิทยาศาสตร์โดยที่พวกเขาไม่รู้ตัว จากการสังเกต การบันทึกสถิติแบบพื้นบ้านจึงเกิดเป็น “ตำราฟ้าไขปักตูฝน” ขึ้นมา แล้วจารจดองค์ความรู้ที่ได้นี้บันทึกลงในหนังสือผูกใบลาน แล้วผ่านการก่าย (คัดลอก) สืบต่อภูมิปัญญากันมา ตำราฟ้าไขปักตูฝนเป็นเหมือนคู่มือการทำนายปริมาณน้ำฝนจากเสียงทิศทางของเสียงฟ้าร้องครั้งแรกที่เกิดขึ้นในวันที่ขึ้นสามค่ำเดือนสามของทุกปี ข้าวจี่–ข้าวเขียบพยากรณ์ […]

เรื่อง/ภาพ: นัทธ์หทัย วนาเฉลิม           “…โอ้กะละแม่นสาวเอ๋ย               เห็นขาขาวๆ กะละว่าแม่นฝ้าย           บายมานั่นกะละแม่นบักนุ่น          เห็นจุนพุนกะละว่าแม่นน้ำ           โตนต้ามกะละแม่นตม                  นั้นละนานวนนา           หางตาเจ้าผู้สักไท้ไน้                   เมือเป็นไพ้พี่หมอลำบ่           โอ๋ยหรือบ่พอจะใจเจ้า…”           เสียงเพลงลำเต้ยประกอบเครื่องดนตรีพื้นบ้านอย่างพิณและแคนดังขึ้น ตัวหนังจึงโผล่ขึ้นมาหลังฉากผ้าขาว พวกเด็กๆ ปรบมือโห่ร้องดีใจว่า “บักตื้อมาแล้วๆ” หุ่นตัวละครหนังประโมทัย […]

          หากพูดถึงนิทานมุขปาฐะเรื่อง “สังสินไซ” คนที่ได้ยินอาจจะงุนงงกันยกใหญ่ แต่ถ้าถามว่าใครรู้จักวรรณคดีเรื่อง “สังข์ศิลป์ชัย” บ้าง อาจจะมีมือหลายๆ ข้างชูขึ้นแทนคำตอบรับ แต่ที่จริงแล้ววรรณกรรมทั้ง ๒ เป็นเรื่องเดียวกัน!           ย้อนเวลากลับไปในรัชสมัยของพระเจ้าติโลกราชแห่งล้านนา ได้เกิดเหตุการณ์สำคัญทางพุทธศาสนาขึ้น คือ “การสังคายนาครั้งที่ ๘” เมื่อพุทธศักราช ๒๐๒๐ ที่วัดเจ็ดยอด (วัดมหาโพธาราม) ในครั้งนั้นเกิดวรรณกรรมทางพุทธศาสนาขึ้นมากมายเนื่องด้วยความศรัทธาที่มีต่อองค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้า สังสินไซก็เป็น ๑ […]

เรื่อง: นัทธ์หทัย วนาเฉลิม ๒ ชั่วโมง ที่ไม่ได้เล่นโทรศัพท์มือถืออาการทุรนทุรายเกิดขึ้นเพียง ๑๕ นาทีแรก แล้วหลังจากนั้น ทิวทัศน์ที่นอกหน้าต่างรถบัสโดยสารก็พลันงาม       รถบัสนำเที่ยวจากรุงอังการ่ากำลังพาฉันมุ่งไปทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือ โดยมีหมุดหมายอยู่ที่เมืองในหุบเขา “ซาฟรานโบลู” (Safranbolu)           ซาฟรานโบลูเป็นเมืองเก่านับอายุไปถึง ๕๐๐๐-๗๐๐๐ ปีที่แล้ว แต่เมืองปัจจุบันที่เราเห็นมีอายุอยู่ระหว่าง ๗๐๐-๒๐๐ ปีที่แล้ว ในช่วงคริสตศตวรรษที่ ๑๘-๑๙ เมืองซาฟรานโบลูเป็นศูนย์กลางการค้าหญ้าฝรั่นในแถบเมดิเตอเรเนี่ยน […]

เรื่อง: นัทธ์หทัย วนาเฉลิมภาพประกอบ: ประทีป สุธาทองไทย “ที่จริงแล้วดุสิตธานี ผมว่ามันเป็นการเล่น”           ประโยคข้างต้นเป็นประโยคที่ทำให้รู้สึกสะดุดใจอยู่พอสมควร เพราะค่อนข้างขัดกับความรับรู้ที่ได้จากแบบเรียนนับตั้งแต่ประถมศึกษาช่วงปลายเรื่อยมาว่า ดุสิตธานีเป็นเมืองจำลองประชาธิปไตย           “ผศ.ประทีป สุธาทองไทย” เจ้าของประโยคข้างต้น ปัจจุบันเป็นอาจารย์ประจำภาควิชาทัศนศิลป์ คณะศิลปกรรมศาสตร์และวัฒนธรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม อาจารย์ประทีปเป็นผู้มีแรงบันดาลใจจากประวัติศาสตร์หน้าหนึ่งของการเมืองไทยให้กลายเป็นงานศิลปะสร้างสรรค์ ชุด “ดุสิตธานี” เขาได้เล่าถึงที่มาที่ไปในเส้นทางศิลปะจนกระทั่งพบแรงบันดาลใจในครั้งนี้อย่างออกรส แม่ผู้กำเนิดและเกิดจิตรกร           ปกติแล้ววัยรุ่นในยุค […]

เรื่อง/ ภาพ: นัทธ์หทัย วนาเฉลิม งานแกะสลักไม้ทางภาคอีสานแม้ไม่วิจิตรซับซ้อนอย่างภาคกลางและภาคเหนือ แต่ก็เปี่ยมไปด้วยความบริสุทธิ์ เรียบง่าย ตรงไปตรงมา แผงไปด้วยความขี้เล่นและมีชีวิตชีวา           งานศิลปะกรรมไม้ของอีสานหลายสิ่งได้แรงบันดาลใจจากพุทธศาสนา ซึ่งนอกจากตัวศาสนสถานแล้ว ไม้ยังถูกนำมาทำเป็นของใช้อื่นๆ อย่างมีพุทธศิลป์ เสียดายที่ไม่ใช่วัสดุที่คงทนอย่างหินหรือปูน จึงมีบ้างเผชิญอัคคีภัย บ้างบุกร่อน จึงไม่เห็นว่ามีศิลปกรรมไม้ที่เก่าพุทธศตวรรษที่ ๒๓ รอยสิ่วสลักลายอีสาน           ลายกนก ไม่กนกของภาคกลางเสียทีเดียว แม้จะมีส่วนประกอบหลักของกนกคล้ายกัน คือ […]

นอกหน้าต่างที่สะพานเทียบเครื่องบินสนามบินสุวรรณภูมิ ฉันมองพาหนะจากสายการบินประจำชาติสหราชอาณาจักรตรงหน้าอย่างพอใจ “หน้าตาน่าเอ็นดูเหมือนวาฬเพชรฆาตเลยแฮะ”           ภายหลังการเดินทางอันอบอุ่นกว่า ๑๓ ชั่วโมง สายการบินวาฬเพชรฆาตจึงร่อนลงแตะพื้นรันเวย์สนามบินฮีทโธรว์ (Heatthrow) อย่างนุ่มนวล เข็มนาฬิกาที่ข้อมือชี้ไปที่เวลา ๑๘ นาฬิกา ตามเวลาท้องถิ่น ยังไม่ค่ำเกินไปนักฉันจึงขึ้นรถไฟใต้ดินไปลงที่สถานีรถไฟใต้ดินรอยัลโอค (Royal olk) ลากกระเป๋าเดินทางก่อกแก่กไปยังบ้านเลขที่ ๓ ถนนแมรี่แลนด์ (Maryland Road) ฟิช แอนด์ ชิป […]

เรื่อง/ภาพ นัทธ์หทัย วนาเฉลิม “เรื่องราวของมังกรเคยมีรวบรวมไว้เป็นคัมภีร์มังกร แต่ได้สาบสูญไปเหลือเพียงเกร็ดเล็กๆ น้อยๆ เล่าต่อกันมาถึงปัจจุบัน…”                       หากมีโอกาสได้มาเที่ยววัดทางภาคอีสาน ลองสังเกตศาสนคารหลังเล็กๆ ที่เรียกว่า “สิม” ดูนะ ที่จริงแล้วสิมหมายถึงโบสถ์ในภาษาภาคกลางนั่นละ เพียงแต่สิมอีสานนั้นมีขนาดเล็กกว่าโบสถ์ทางภาคกลางมาก เนื่องจากความอัตคัตในวัสดุจึงสร้างในขนาดเพียงพอให้พระสงฆ์จำนวนขั้นต่ำประกอบสังฆกรรมได้           สิมแบบดั้งเดิมเป็นสิมไม้ซึ่งเป็นวัสดุที่หาได้ในท้องถิ่น จากนั้นจึงพัฒนาไปสู่สิมปูน แต่ยังมีการประดับเครื่องไม้ลายสลักอย่างพื้นบ้านที่เครื่องหลังคา เช่น ช่อฟ้า (สัตตบริภัณฑ์) […]

เรื่อง: นัทธ์หทัย วนาเฉลิม “อักไหมและแต่งมอน ให้ยอตั้งแต่งดี ฟืมด้งม้อนเฟียดใหญ่อักไหมเจ้า” เป็นผญาอีสาน (ปรัชญา สุภาษิต) สอนให้รู้จักทอผ้าใช้เอง และการปลูกหม่อนเลี้ยงไหม แสดงให้เห็นถึงงานทอผ้าที่เป็นส่วนหนึ่งของวิถีชีวิตของสตรีชาวอีสานอย่างแยกไม่ออก           ปกติพวกเราซื้อผ้ามาเพียงแค่ใช้ แต่เรากลับไม่รู้เรื่องเล่าหลังกี่เลย วันนี้ทีมงานนิตยอนุรักษ์จึงได้รวบรวมเรื่องราวในจักรวาลผ้าทออีสานแบบย่อส่วนมาไว้ที่นี่แล้ว ๑. เส้นทางสายไหมไปอย่างไรมาอย่างไรจนมาถึงอีสาน ที่เส้นขอบฟ้าเราไม่อาจทราบได้ว่าการเดินทางจะพาเราไปพบกับอะไรบ้าง…ที่สนามบินทาซเคนท์ (Tashkent) ประเทศสาธารณรัฐอุซเบกิสถาน ฉันพบผู้โดยสารหญิงที่แต่งตัวสวยงามด้วยเสื้อผ้าลายพรรณพฤกษาสลับกับลายเรขาคณิต เมื่อเข้าไปใกล้ๆ จึงพบว่า เป็นเทคนิค […]

You’ve got mail! เสียงเตือนว่ามีจดหมายอิเลคโทรนิคส์มาถึง ทำให้อดคิดไม่ได้ว่า ในยุคก่อนประวัติศาสตร์ที่ยังไม่มีตัวอักษรใช้ มนุษย์บันทึกเรื่องราวต่างๆ อย่างไรนะ ป่าฤดูแล้งจะพาเราไปพบคำตอบนั้น… เส้นทางหมายเลข ๒๑๙๙ พาพวกเรามุ่งไปยังบ้านหูลิง ตำบลวังแสง อำเภอชนบท จังหวัดขอนแก่น โดยมีหมุดหมายอยู่ที่วนอุทยานภูหัน-ภูระงำ รถกระบะสีดำกลางเก่ากลางใหม่พาเราไต่ระดับขึ้นไปบนภูเขาลูกเล็กๆ ยิ่งเข้าใกล้เขตวนอุทยานเท่าใดลักษณะของป่าเต็งรังยิ่งชัดเจน ทางเข้าวนอุทยานใช้ทางเดียวกับวัดภูหันบรรพต เพียงแต่แยกไปทางขวา ไม่ได้เข้าไปในบริเวณวัด ไม่ไกลนักที่ทำการสำนักงานของวนอุทยานภูหัน-ภูระงำก็อยู่ที่เบื้องหน้านี่เอง พักผ่อนกันไม่นานเกินรอ ผู้ที่เรานัดหมายไว้ก็ก้าวเข้ามาในชุดทะมัดทะแมงพร้อมถังน้ำสะพายหลัง แก้มแดงเม็ดเหงื่อผุดพราว […]

โลกนี้คงไร้สีสันหากชีวิตไม่วิวัฒนาการ “เซลล์รูปแท่ง” และ “เซลล์รูปกรวย” ขึ้นมา การมองเห็นของดวงตา          ปกติแล้วเวลาที่เราเห็นแสงสีขาวในธรรมชาติเราอาจจะรู้สึกเฉยๆ แต่เมื่อใดที่แสงขาวนั้นได้ส่องผ่านแท่งแก้วปริซึมแล้วสีสันทั้ง ๗ สี ปรากฏออกมา เมื่อนั้นล่ะความว้าว! จึงบังเกิด          ปรากฏการณ์นี้เกี่ยวข้องกับเซลล์รูปแท่งและเซลล์รูปกรวยอย่างไร ใจเย็นๆ กำลังจะเล่าเดี๋ยวนี้เแล้ว          ดวงตาของมนุษย์มีอุปกรณ์ในการรับภาพที่เรียกว่า “จอตา” แต่มีแค่จอตาเฉยๆ ก็ใช่ว่าจะเห็นภาพต่างๆ ได้เลยแบบจอหนังตะลุง ต้องประกอบด้วย […]